Darwin’in Dünyasına Yolculuk
Doğa bilimci Charles Darwin, 1859 yılında yazdığı “Türlerin Kökeni Üzerine” adlı eseriyle evrimin süreçlerini açıklayıp organizmaların, fiziksel veya davranışsal özelliklerin kalıtımı yoluyla nesiller boyunca nasıl evrimleştiğini anlatmıştı. Günümüze kadar bu teorisiyle, hem toplumsal boyutta hem de bilim dünyasında popülerliğini korumuş tarihin en büyük bilim adamlarından birisi olan Darwin, doğal seleksiyon yoluyla türlerin şekillendiğini ve insanla hayvanların aynı ataya sahip olduğunu öne sürmüştü. Bu teorisini ortaya koyarken HMS Beagle ile birçok farklı bölgeye seyahat edip bu seyahatleri sırasında farklı türleri incelemişti.
Darwin’in Doğum Günü Sürprizi
12 Şubat’ta 215. yaşı kutlanan Darwin’in araştırmalarını inceleyen ekip, doğum gününe özel bir sürpriz planladı. Ekip, Darwin’in okuduğu, araştırmalarında, teorisinde ve keşiflerinde faydalandığı etkileyici kütüphanesini tekrar oluşturmak istiyordu. Nihayetinde Darwin’e ait 7.350 başlıktan oluşan 13.000 cildi bir araya getirmek suretiyle 300 sayfalık etkileyici bir katalog oluşturup bunu duyurdular. Herkesin çevrim içi olarak ücretsiz ulaşabileceği Darwin Online projesi, 9.600 bağlantıdan oluşan keşfedilmesi keyif verecek arşiviyle bilim adamının entelektüel yaşamının kapılarını açtı. Bu arşivde Darwin’in kendi yayınlarının yanı sıra, şahsına ait çok sayıda kitap, atlas, broşür, dergi de yer aldı.
Darwin Online ekibinde yer alan Singapur Ulusal Üniversitesi’nin Bilim Tarihçisi John van Whye, Darwin’in kütüphanesinin çeşitliliğiyle ilgili olarak şöyle diyor.
Gerçekten de kütüphanedeki eserlerin büyüklüğü ve çeşitliliği, Darwin’in başkalarının çalışmalarına yönelik araştırmasının olağanüstü boyutunu ortaya koyuyor. Elde edilen sonuç, akademisyenler, bilim adamları, öğrenciler ve Viktorya dönemi bilim tarihi için vazgeçilmez bir araç.
Darwin, hayattayken kendi kütüphanesinin kayıtlarını tutuyordu. Bilindiği kadarıyla 1875’te el yazısıyla yazılmış 426 sayfalık bir kütüphane kataloğuna sahipti. Darwin’in ölümünden sonra korumaya alınan bu kütüphane içerikleri, maalesef zamanla yok olmaya yüz tutmuştu ve birçok içerik kaybolmuştu. Eldeki kitapların bir kısmı Darwin’in evi Down House’da yer alıyordu. 2 ana koleksiyona ayrılan bu kitaplar 1480 adetti. Fakat bu sayı Darwin’in kataloğundaki kitapların sadece %15’iydi.
J. van Wyhe ve ekip arkadaşları kayıp kütüphaneyi yeniden oluşturmak için 2007 yılında bir çalışmaya girişmişti. Hedefleri kütüphaneyi, sanal ortamda tekrar yaratmaktı. Bu fikrin ortaya çıkışını da J. van Wyhe şu şekilde açıklıyor.
Darwin’in teorilerini anlamadaki en önemli unsurlardan biri, araştırmasında kullandığı başkalarının yayınları olan kaynaklarıdır.
Tam 18 yıldır kütüphanedeki materyallerin izini süren ekibi en zorlayan şeylerden birisi de Darwin’in kendine özgün not alma tarzıydı. Darwin, tuttuğu kayıtlarda atıfta bulunduğu kaynakları; kısaltmalarla ve kendine özgü notlarla yazmıştı. Ayrıca eldeki arşivde okunmayan tarihler, eksik yazılar da vardı. Hummalı bir çalışma yürüten proje ekibi, ellerine geçen her bir kağıt parçasını, belgeyi, mektubu hatta Darwin’in karısının, kuzeninin günlüklerini taradı, açık arttırmayla satılan kitapların izini sürdü.
Kayıp Kütüphanenin Keşfi
Darwin’in kayıp kütüphanesini oluşturan kitaplar, bilimsel ve felsefi konuların geniş bir yelpazesini kapsıyor ve Darwin’in çeşitli entelektüel ilgi alanlarını ve bilgiye olan açlığını gösteriyordu. Koleksiyonun içinde doğa tarihi, jeoloji ve erken dönem bilimsel dergilerin yanı sıra felsefe ve metafizikle ilgili kitaplar da bulunuyordu. Bu durum, Darwin’in teorilerinin varoluşsal sonuçlarıyla ilgili olarak nasıl bir ilişki kurduğunu da göstermekteydi.
Darwin’in kitaplığında birçok farklı dilde yazılmış eser bulundu. Bunların arasında John Stuart Mill, Auguste Comte gibi filozofların eserleri, Oliver Goldsmith’in İngiltere’nin Tarihi eseri vardı. Ayrıca arşivde, Charles Babbage’ın bir eseri, Paul du Chaillu tarafından yazılan “Ekvator Avrupa’sında Keşif ve Maceralar” eserinin bir kopyası, ilk bakteri fotoğraflarını içeren bir mecmua, Ornitolog John James Audubon’un Vultura Aura adlı koku alma üzerine yazılan makalesi, 1870’lerden kalma illüstrasyonlar, Dört Ayaklı Bir Tavuğun Anatomisi, Epileptik Gine Domuzları, Kör Balıklar Üzerine Gözlemler gibi ilginç eserler de yer alıyordu.
Ayrıca Darwin’in yolculukları sırasında farklı etnik grupların hareket ve davranışlarını anlamak için seyahat günlükleri okuduğuna dair kanıtlar da bulundu. Darwin’in kütüphanesinde romanlara da yer vardı, kendisinin roman okumaktan büyük keyif aldığı söylenmişti. Aşağıdaki notla bulunan Elizabeth Gaskell’in “Eşler ve Kızlar” adlı 1866 yılında yayınlanan kitabının bir kopyası da bunu gösteriyordu.
Bu kitap Charles Darwin’in büyük favorisi ve ona yüksek sesle okunacak kitaptı.
John van Wyhe’in de dediği gibi bu kütüphanenin oluşturulup, online olarak herkese açık bir şekilde sunulması, insanların Darwin’in nasıl bir kişi olduğu hakkında daha fazla fikir edinmesini sağlayacaktır. Dahası kütüphane, Darwin ve teorilerinin gelişimi hakkındaki yaygın yanlış anlamaları yeniden değerlendirme fırsatı sunacaktır.
Kişinin anlayışını biyografilerde vb. bahsedilen Darwin’in okuduğu yazarlara dayandırmak yerine, artık herkes tüm kütüphanesinde gezinebilir. Bunun verdiği izlenim, onun obur bir okuyucu olduğu ve şaşırtıcı sayıda eserden geçtiği yönünde.
John van Whye
Kaynak: Darwin Online
